Uilen (orde)

De uil, eender welke uil, vertegenwoordigt een orde van gevederd gevogelte dat uitsluitend in perelaars leeft, in het antieke Griekenland de wijsheid, in Vlaanderen de domheid, en in de rest van de wereld de daartussen liggende geheimzinnigheid symboliseert.

Uil
Uil in habitat
Taxonomische indeling
Rijk	Dieren
Stam	Gewervelden
Klasse	Vliegvogels
Orde	Uilen
Algemene informatie
Voedsel	Al wat 's nachts beweegt
Maximale leeftijd	Onsterfelijk
Familie van	Vleermuizen (ver)
Geschikt als huisdier	Af te raden
Specifieke gedragseigenschappen	Mysterieus
Leefgebied	De wijde nachtelijke wereld
Intelligentie	???
Natuurlijke vijanden	Bijgelovigen
Wordt gebruikt voor verkoop	Geheel, opgezet
Uiterlijke kenmerken
Kleur	Grauw
Huidbedekking	Pluimen ende veders
Aantal poten	Twee
Waarin het leeft	Perelaars
Speciale kenmerken	360° draaibare kop
Socialitieit	Eenzaat
Aaibaar	Nee
Portaal  Biologie

“Den Uyl Vivat! Den Uyl Vivat!”
~ Oud-Hollandse slogan.

Apartheid

De uilen zijn zó apart in het dierenrijk, dat ze in hun eentje een compleet aparte orde vormen, een eer die voor weinig diersoorten is weggelegd. Dieren die tot deze orde willen toetreden, dienen aan zó hoge eisen te voldoen, dat het doorgaans gemakkelijker is om in een kloosterorde binnen te raken. Wie niet

• beschikt over een breed hoofd (of kop) en dit bovendien niet minstens 360° kan draaien;
• zonder gezelschap kan;
• uitsluitend nachtwerk wil uitvoeren;
• gediend is van het jagen op andere dieren;
• constant rechtop kan zitten;
• geruisloos kan vliegen;
• uit beide ogen scherp én tegelijk kan kijken;
• kan converseren uitsluitend door middel van subtiel verschillende weergaven van de levensvraag "Hoe?"

komt er gewoon niet in. Ga eens bij de Trappisten langs: ze brouwen daar bovendien lekker bier.

De peer

Uilen zijn van oudsher onlosmakelijk verbonden met perelaars, behalve wanneer ze rondvliegen, want zo'n perelaar meenemen tijdens een nachtvlucht valt niet mee. De Griekse godin Athene slaagde er als enige in om een uil definitief van zijn perelaar te scheiden, door zelf voor perelaar te spelen, al gaf ze bedroevend weinig peren. De list waarmee ze het dier daartoe overhaalde, was zó ragfijn, dat zij en de uil samen voor de rest van de duur der mensheid de wijsheid symboliseerden, in Griekenland tenminste.

Welke peren?

Uilen zijn op het vlak van perelaars niet kieskeurig: als het maar een perelaar is! Let wel: kwee- en stoofperelaars worden door uilen niet als volwaardige perelaars beschouwd, en hoogstens als tussenstop gebruikt tijdens een te lang uitvallende vlucht zonder echte perelaars in de buurt.

Met of zonder boom?

Een achterdochtige uil inspecteert een verdachte peer. Dat doet hij incognito, dus overdag.

Grapjassen willen wel al eens beweren dat ze erin geslaagd zijn om een uil binnenshuis te lokken met een blik peren op sap. Dit is onzin: zonder perelaar met zitcomfort biedende takken heeft een peer voor een uil geen waarde. Ook de talloze pogingen om uilen via een ingenieus "peer in fles aan tak" procedé te laten wennen aan peren die in een kunstmatig recipiënt zitten, hebben niets opgeleverd. Uiteindelijk besloot een handige distilleerder, Bartlett "Le Ricain" Williams in 1945 om van dergelijke peren een alcoholische drank te maken, die bij de peer in de fles te gieten en het geheel te koop aan te bieden: de "Poire Williams" is nog altijd een klassieker, maar uilen vang je er niet mee.

Spreekwoordelijke peer

De in zowat alle talen voorkomende peergebonden gezegdes, spreekwoorden en andere aforismen zijn alle even onlosmakelijk verbonden met de uil als de uil met zijn perelaar. Het Nederlandse "de peer zijn" is ontstaan omstreeks 1560, toen in de Lage Landen een peer werd beschouwd als het enige organisme dat het gezelschap van de als dom beschouwde uil verdroeg. Wie aan een feestdis naast een dom iemand moest aanzitten, was dus "de peer". Ook de Franstalige uitdrukking "une bonne poire" (letterlijk "een goeie peer") komt daarvandaan. Aangezien de domme reputatie van de uil niet mee geëxporteerd is, leggen onze zuiderburen eerder het verband met de sappige, gulle smakelijkheid van een dikke rijpe peer.

Soorten uilen

Aangezien dat het begrip "uil" een hele orde omarmt, is het niet meer dan logisch dat er verschillende soorten uilen zijn in ondergebracht.

Joehoe

De joehoe is tegelijkertijd

• de meest voorkomende uil;
• de grootste uil;
• de uil die de uilenkreet "Hoe?" in het collectief geheugen geprent heeft;
• zelf deze kreet al eeuwen niet meer gebruikt, maar in de plaats daarvan "Joehoe!" roept. Aangezien de onbuigzame bek van de uil, dus ook van de joehoe, de articulatie van de klank "j" bemoeilijkt, kan alleen een geoefend oor het verschil opmerken tussen een joehoe en een andere uil die twee keer kort na elkaar de grote levensvraag stelt.

Omroepsuil

De omroepsuil is de minst vaak voorkomende uil: hij is met uitsterven bedreigd. Deze uil zorgde millennia lang voor het omroepen van nieuws dat voor uilen interessant kon zijn, en was (en is) de grootste virtuoos in het moduleren en ritmeren van de klank "Hoe?". De verminderde noodzaak aan omroepsuilen wordt doorgaans geweten aan

• de vaardigheid die moderne uilen hebben verkregen in het hanteren van door mensen ontworpen telecommunicatie;
• een stijgend gebrek aan interesse voor wat er gebeurt buiten de denkbeeldige lijn die een uil met zijn prooi verbindt.

Steenuil

Steenuilen zijn de minst populaire uilensoort, inclusief onder de uilen zelf, omdat zij hun prooi bekogelen met stenen, waarbij slechts een miniem percentage projectielen het beoogde doel treft. De rest komt uiteraard elders terecht, en dat kunnen ook andere uilen zijn, of dakvensters. Het is dan ook de enige uilensoort waarop onbeperkt jacht mag gemaakt worden.

Valkuil

Een heel aparte uilensoort is de valkuil. De eminente uilenkenner Professor W. Druyff zegt het volgende over de valkuil:

“Zoals eenieder weet zijn valkuilen normale uilen die vaak worden aangezien als de gravers van valkuilen. Helaas voor dit dier is deze beschuldiging onwaar daar deze valkuilen juist worden veroorzaakt door de minder bekende valkuiluil. De valkuiluil is een zeldzame uil die valkuilen achtervolgt en probeert (met succes) om deze een slechte naam te geven. De reden hiervoor is onbekend, algemeen wordt aangenomen dat het om een oude familievete gaat. Niemand kijkt er dan ook raar van op als een valkuiluil soms in een door hemzelf (en dus niet door een valkuil) gegraven valkuil valt.”
~ Professor W. Druyff over de valkuil en de valkuiluil in een intussen in onbruik geraakte editie van het OnWoordenboek.

Wijsheid, domheid en geheimzinnigheid

De eerder aangehaalde list van Athene bezorgde haar en haar uil een aura van wijsheid, althans wat de Grieken betreft. Buiten de Griekse landsgrenzen is die reputatie nooit aangeslagen, al deden de koloniserende Romeinen daar wel enige schuchtere pogingen toe. Wereldwijd is het beeld van de uil vooral omgeven met en door een waas van geheimzinnigheid, wat vooral te wijten is aan de geruisloosheid van deze dieren. Vergelijk de auditieve impact van de vlucht van een uil met die van, pakweg, een F-16, en het verschil in decibels is opmerkelijk. In Vlaanderen liggen de zaken anders: de spreekwoordelijke nuchterheid des Vlamings heeft ervoor gezorgd dat de ongewone gewoontes van de uil lokaal toegeschreven worden aan domheid. Het beest weet gewoon niet beter. Zodoende wordt een klungelende medemens genadeloos voor "uil" uitgescholden, en als het geklungel écht niet door de beugel kan, voor "steenuil". Dit laatste verwijst overigens niet naar een bijzondere extra-domme eigenschap van deze soort, maar is te wijten aan een contaminatie door het woord "steenezel", een uitsluitend in Vlaanderen voorkomend type ezel dat zich wél een tweede keer aan dezelfde steen stoot.

Voortplanting

Het grootste mysterie dat de uil omgeeft, is wel dat van zijn voortplanting. Uilen zijn zó solitair, dat nog nooit sinds 205 vóór C. (het begin van de op schrift vastgelegde waarnemingen) een koppel parende uilen is waargenomen. Dit gegeven versterkt overigens de reputatie van de uil in

• Griekenland: voortbestaan zonder problemen met een partner;
• de rest van de wereld: nóg een mysterie erbij;
• Vlaanderen: dat dom beest weet niet eens een partner te strikken, en blijft door louter stom toeval voortbestaan.

Zie ook

• Tijl Uilenspiegel, de enige die de drie met de uil verbonden symbolen wist te combineren.
• Uiltjesknapkunde, een behandeling van slapeloosheid waarbij het overdag slapen van de uil geobserveerd wordt.

Aan de schandpaal genageld!	Vastgenagelde versie: 11 januari 2016
Dit artikel is een verschrikking! Daarom is het vastgenageld aan de schandpaal zodat iedereen er rotte groenten tegenaan kan gooien.